اگر متقاضی تحصیل در مقطع دکترا هستید و توان پرداخت همه هزینه‌ها را ندارید، بسته به رشته خود به موقع چاره‌اندیشی کنید. در این نوشته نگاهی انداخته‌ایم به برخی از امکانات بورس تحصیلی در آلمان برای دانشجویان مقطع دکترا.
آلمان با بیش از ۴۰۰ مرکز آموزش عالی و آوازه‌ای خوب در رشته‌های به ویژه فنی، علوم پایه و علوم انسانی، مقصدی محبوب برای دانشجویان ایرانی به شمار می‌رود که قصد تحصیل در مقطع دکترا را دارند. اما نکته‌ای که مهم است تامین هزینه زندگی و تحصیلی در سال‌های اقامت در آلمان است. این هزینه‌ها را نباید دست کم گرفت. بهتر این است که همزمان با دریافت پذیرش دکترا از مراکز آموزشی آلمان، در صورتی که متقاضی برای تامین هزینه با مشکل روبروست، با مؤسسه یا نهادهای دولتی و خصوصی مناسبی که به دانشجویان خارجی بورس پرداخت می‌کنند،بیشتر آشنا شود.
مؤسسه تبادلات آکادمیک آلمان دآآد (DAAD)
این مؤسسه نخستین آدرس برای دانشجویان ایرانی متقاضی تحصیل در مقطع دکترا در آلمان است که در جستجوی کمک هزینه هستند. مؤسسه دآآد برنامه‌های مختلفی برای حمایت مالی و علمی از متقاضیان دارد که طول مدت آنها از یک ماه تا چند سال متغیر است. برای تامین مالی تمامی سال‌های تحصیلی مقطع دکترا، دآآد به دانشجویان ایرانی هم بورس اعطا می‌کند.
برای دریافت این بورس‌ها معمولا محدودیت سنی وجود ندارد. البته امکان دارد در برخی برنامه‌ها و بسته‌های ویژه‌ی این مؤسسه، سال فارغ‌التحصیلی در مقطع پیشین یکی از معیارهای اعطای بورس باشد.
یکی از مهمترین نکته‌ها برای دریافت این کمک هزینه این است که تقاضا برای بورس تحصیلی دآآد را باید متقاضی هنگامی که در ایران است، ارسال کند یا اگر در آلمان مشغول به تحصیل است، به هنگام ارسال تقاضا، نباید بیشتر از ۱۵ ماه از اقامت او در آلمان گذشته باشد.
نهادهایی با زمینه‌های سیاسی
این نهادها یکی از پیش‌شرط‌هایشان برای اعطای بورس، تعهد اجتماعی- سیاسی و فعالیت‌های متقاضی در زمینه‌های اجتماعی یا سیاسی است.
بنیاد فریدریش ابرت Friedrich Ebert Stiftung یکی از نهادهایی است که به حزب سوسیال دموکرات آلمان (SPD) نزدیک است و هر ساله به ۴۰ دانشجو از آفریقا، آسیا، آمریکای جنوبی و اروپای شرقی کمک هزینه تحصیلی اعطا می‌کند.
شرط پرداخت این شهریه به دانشجویان، اثبات راندمان تحصیلی بسیار خوب در مقاطع پیشین، پایان تحصیلات مقدماتی و تکمیلی در مدت زمان تعیین شده و تعهد اجتماعی -سیاسی عنوان شده است.
تسلط به زبان آلمانی یکی از شروط مهم پذیرش در برنامه کمک هزینه تحصیلی این نهاد است. حتی در صورتی که متقاضی به زبان انگلیسی به تحصیل پرداخته یا ادامه می‌دهد باید سطح زبان C1 انستیتوی گوته یا قبولی DSH (آزمون زبان آلمانی برای ورود به مراکز آموزش عالی آلمان) را داشته باشد.
بورس تحصیلی این نهاد تنها به حمایت مالی از دانشجویان خلاصه نمی‌شود. عضویت در شبکه‌ای که ارتباط با دانشجویان دیگر هم‌رشته را ممکن می‌سازد، معرفی راهنما برای کمک به دانشجو در پرسش‌های تخصصی و ارائه سمینارهای گوناگون تخصصی و سیاسی- اجتماعی از جمله خدماتی است که این نهاد در اختیار بورسیه‌شوندگان خود قرار می‌دهد.
این بورس به دانشجویان رشته پزشکی تعلق نمی‌گیرد.
بنیاد کنراد آدناور Konrad-Adenauer-Stiftung e.V سالیانه ۶۰ تا ۷۰ دانشجوی دکترا را بورسیه می‌کند. این بنیاد به حزب دموکرات مسیحی آلمان نزدیک است. یکی از شرط‌های این نهاد در کنار تعهد اجتماعی و سیاسی و فعال بودن در این عرصه‌ها، بازگشت بورسیه‌شوندگان پس از پایان تحصیل به کشورشان است.
این نهاد در پاسخ به پرسش ما شرط سطح زبان (DSH یا سطح برابر با آن)، راندمان تحصیلی بسیار بالا و فعالیت در عرصه‌های اجتماعی موازی با تحصیل را از شرایط اعطای بورس به دانشجویان ایرانی عنوان کرد. بورس دکترا تا سه سال، ماهیانه ۱۰۰۰ یورو پرداخت می‌شود و احتمال تمدید آن برای دو ترم وجود دارد. این نهاد در پاسخ دویچه وله می‌نویسد که دانشجویان ایرانی می‌توانند درخواست خود را در آلمان به مرکز این بنیاد تحویل دهند.
بنیاد هاینریش بل Heinrich Böll Stiftung به حزب سبزهای آلمان نزدیک است. این بنیاد در پاسخ به پرسش دویچه وله نوشته است که دانشجویان ایرانی مقطع دکترا هم می‌توانند برای دریافت بورس تقاضای خود را ارسال کنند. تاریخ ثبت نام بعدی برای این بورس ماه مارس سال ۲۰۱۸ عنوان شده و ثبت‌نام تنها به صورت آنلاین امکان‌پذیر است. در پاسخ به دویچه وله فارسی آمده است که متقاضی باید به هنگام ارسال درخواست کمک هزینه تحصیلی سطح زبان آلمان B2 یا DSH II را دارا بشد.
بنیاد روزا لوکزامبورگ Rosa Luxemburg Stiftung به حزب چپ‌های آلمان نزدیک است و خود را یک مؤسسه آموزشی - سیاسی معرفی می‌کند. این بنیاد در وب‌سایت خود در بخش اعطای بورس می‌نویسد: هدف این بنیاد این است که از راه آموزش سیاسی به دموکراسی، عدالت اجتماعی، همبستگی و رفع تبعیض‌های اجتماعی، جنسی و قومی کمک کند. این نهاد اعتقاد به این ارزش‌ها را شرط دریافت کمک‌هزینه تحصیلی در مقطع دکترا می‌داند. بورس این بنیاد سالانه به ۱۵۰ متقاضی اعطا می‌شود.
بنیاد فریدریش نویمان Friedrich Neumann به حزب دموکرات‌های آزاد آلمان نزدیک است. این حزب سالانه به چندین متقاضی دکترا بورس تحصیلی اعطا می‌کند. در وب‌سایت این نهاد، مهلت بعدی ثبت‌نام برای این بورس ۳۱ اکتبر ذکر شده‌است و بنا بر اطلاعات درج شده بر روی این پایگاه اینترنتی، تنها تقاضاهای آنلاین پذیرفته می‌شود.
یکی از شرایط ثبت‌نام برای دریافت این کمک هزینه این است که در هنگام ثبت نام، مدت اقامت متقاضی در آلمان از ۱۵ ماه نگذشته باشد. این نهاد هم صرف نظر از زبانی که رشته متقاضی در مقطع دکترا به آن ارائه می‌شود، یکی از شروط اعطای بورس را تسلط به زبان آلمانی گذاشته است.
افزون بر بنیادها و مؤسسه‌های نامبرده، در بخش اقتصادی مؤسسات و نهادهای فراوانی وجود دارند که از دانشجویان دکترا با برنامه‌های مالی خود پشتیبانی می‌کنند. در کنار این مؤسسات، بسیاری از شرکت‌ها و کنسرن‌های بزرگ از جمله کنسرن‌های خودروسازی در رشته‌های خاص به دانشجویان دکترا کمک هزینه تحصیلی می‌دهند. یکی از این کنسرن‌ها دایملر است.